De dans in de schemer

George Schermer

De dans in de schemer

De professor vertelt vaak over Yin en Yang en het Taoïsme, terwijl hij volgens velen een Boeddhist is. Een student schreef hem dus de vraag hoe dat zat. Het antwoord van de professor was kort: “Levensvisies zijn verschillende vensters met uitzicht op dezelfde binnentuin.”    
Toen vroeg de student hem: “Waarom is er eigenlijk een binnentuin, waarom is er eerder iets dan niets?”
Zijn worsteling met deze vraag kreeg ik vandaag opgestuurd. Hieronder het verslag.

“Waarom is er eerder iets dan niets?”

De vraag is buiten alle twijfel een nachtmerrie voor wie zich met filosofie of godsvisies bezighoudt. Het was ook deze vraag die mij weerhield hoogleraar te worden. Uiteindelijk overwon ik mezelf via de hulp van een monnik. Maar ooit zou een student mij dezelfde vraag stellen. Dat moment was aangebroken. Ik tuurde minutenlang zwijgend naar de vraag op mijn smartfoon.

Waarom is er eerder iets dan niets?
Mijn gedachten dwaalden af.
Gautama Boeddha hield van absolute stilte, maar er viel altijd wel iets te horen.
Een Mongoolse arts kon de keizer redden en galoppeerde onnodig vele kilometers om en kwam te laat. Hij had gewoon rechtdoor kunnen gaan. Er stond iets in de weg, wat verder niets betekende.
Het was ook het eerste wat Columbus zei toen hij Amerika ontdekte.
De jonge Einstein sloot zich in de trapkast op zodra zijn moeder hem deze vraag stelde als hij weer iets doms had gedaan. En Eusebio van de Portugese Benfica, schreeuwde deze vraag uit, toen zijn beslissende goal werd tegengehouden door de rug van een loslopende hond.

Waarom is er eerder iets dan niets?
Ik pakte een glas uit de kast en schonk het vol met Ierse single malt whiskey.
Ik stookte het vuur in de haard nog eens op en nam plaats in mijn denkstoel.
Als er niets was, dan was het allemaal eenvoudig. Maar de vraag bestaat en dus is er iets. Wat wil dat iets? Of kan iets niets willen? Of is niets ook iets? En wat heeft een fiets hiermee te maken? Ik schrok bij deze laatste vraag en stond abrupt op en ging ijsberen.

Waarom is er eerder iets dan niets?
Wie of wat tuigt een kosmos op met zoveel niets? En dat wat iets is, zijn ook nog eens talloze herhalingen van hetzelfde zoals sterrennevels, melkwegstelsels, sterrenhopen, sterren, planeten, manen, meteorieten en kometen. Waarom? Eén melkwegstelsel is genoeg. Een paar sterrenstelsels zijn gezellig als buren, maar dan heb je het wel zo’n beetje gezien. Het meeste is te ver weg. Je komt er nooit. Wat heb je er aan? Het is zonde van de tijd en ruimte.

Waarom is er eerder iets dan niets?
De monnik vertelde ooit over Tao. Dat het een huwelijk was tussen Yin én Yang. Een kosmische wet. Je kunt niet alleen ‘niets’ hebben of alleen ‘iets’. De één bestaat, omdat de ander bestaat en vice versa. Oh ja, hij zei: ‘er is iets, omdat het niets nodig heeft, en er is niets nodig, omdat er iets is.’ Dat begreep ik nooit totdat ik een architect sprak.

Waarom is er eerder iets dan niets?
Die architect zei iets over niets: “Als je een gebouw bouwt met muren, daken, vloeren, hoeken en bochten, dan creëer je iets. Tegelijk creëer je ook het niets, dat is de leegte die ontstaat tussen vloeren, daken en muren. Het zijn lege ruimten, het niets dat wel tot iets dient.”
Geldt dat ook voor mensen? Wij zijn ook bouwsels met lege ruimten. Dienen deze lege ruimten, dit organisch ‘niets’ ook tot ‘iets’? Gaat het in wezen om het niets zoals bij gebouwen? En worden bij ons de lege ruimten bewoond door ons bewustzijn? Is dat de bewoner van deze leegten, die een gebouw kunnen bouwen waar mensen weer de bewoners van zijn?
En zou dit totale niets één iets kunnen zijn? Want als je één water bij één water voegt, krijg je als resultaat één water. Als je één bewustzijn met andere bewustzijns mengt, vormen ze samen dan één universeel niets of wat we ‘het collectieve’ noemen? En vormen ze beide samen Tao of God?

Waarom is er eerder iets dan niets?
Beste student, het is een lastige vraag maar het antwoord ligt misschien dichtbij.
Als de spatie, het niets, meedoet in de reeks letters, het iets, dan wordt een tekst leesbaar. Het is de combinatie van iets en niets dat het geheel vormt.
Voor digitale teksten geldt dat letters, woorden en zinnen worden weergegeven door infobits. Die bits kunnen ‘aan’ of ‘uit’ staan afhankelijk of er een elektrisch stroom doorheen gaat. Die stroom ontstaat door spanningsverschil tussen een min- en een pluspool. Ergens is er een overschot aan iets, in dit geval negatieve elektronen (-), en elders is er niets, daar is juist een vraag naar elektronen (+). Daartussen stromen de elektronen als elektrische energie.
Als er geen stroom is in de computer, dan heb je ook geen informatie, want alles is uit. Als er wél stroom is (door alle bits!) in de computer, dan heb je ook geen informatie, want alles staat aan.
Dus alleen de combinatie van aan én uit zorgt voor verschil en begrenzing zodat informatie ontstaat.
Vervang elektrische stroom door kosmische stroom. Als alles aan staat (het witte licht) is er geen informatie en als alles uit staat (het zwarte donker) is er ook geen informatie. Alleen de combinatie zorgt voor een verschil zodat we vragen stellen en naar kennis verlangen. Zoals de positieve pool met een tekort aan elektronen steeds naar nieuwe elektronen snakt, zo hebben wij steeds behoeften en verlangens naar het nieuwe vanuit het ‘niets’ van Yang dat we tot ‘iets’ van Yin willen maken zoals informatie, kennis, bewustzijn, producten, goederen, diensten, e.d.

Waarom is er eerder iets dan niets?
Als antwoord op je vraag zou ik zeggen: Niets was eerder, ze zijn beide nodig, op hetzelfde moment geboren voor een wervelende dans in de schemer tussen niets en iets, tussen licht en donker.